در سال 1330 خورشیدی در خانواده‌ای مذهبی و اصیل در شهر یزد به دنیا آمد .
او پس از تحصیل در رشته‌ی مهندسی برق دانشکده‌ی فنی دانشگاه تهران و موفقیت در کسب رتبه‌ی اول این دانشکده در سال 1354 فارغ‌التحصیل شود.
در همان سال با استفاده از بورس تحصیلی دانشگاه صنعتی اصفهان برای ادامه‌ی تحصیل راهی امریکا شد و در سال 1355 با اخذ مدرک کارشناسی ارشد و در سال 1359 با اخذ مدرک دکترای برق مخابرات به میهن بازگشت.
عارف بین سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۰ معاون شرکت مخابرات بود و از ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۲ سرپرست شرکت مخابرات شد.
در همین سال‌ها معاون آموزش و معاون دانشجویی وزارت فرهنگ و آموزش عالی را نیز بر عهده داشته است. بین سال‌های ۱۳۶۲ تا ۱۳۶۳ قائم مقام وزارت فرهنگ و آموزش عالی و معاون آموزشی آن بوده است.
همچنین از ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۳ استاد دانشکده برق و کامپیوتر دانشگاه صنعتی اصفهان بود.
وی از ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۶ رئیس دانشگاه تهران بود و از سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۷۹ پست وزارت پست و تلگراف و تلفن را عهده‌دار بود و همچنین بین سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۰ رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور بود. عارف هم اکنون نما ینده مردم تهران در مجلس دهم است.